Kansızlık, yani anemi, vücudun oksijen taşıma kapasitesini önemli ölçüde azaltan ve çoğu zaman sinsi ilerleyen bir sağlık sorunudur. Yeterince fark edilmeyen bu durum, halsizlikten nefes darlığına, cilt solgunluğundan kalp çarpıntısına kadar pek çok belirtiyle yaşam kalitesini düşürür. Aneminin nedenlerini, türlerini ve etkili tedavi yollarını bilmek hem erken tanı hem de doğru önlem almak için büyük önem taşır.

İçindekiler

• Kansızlık (Anemi) Nedir?

• Kansızlık (Anemi) Neden Ortaya Çıkar?

• Kansızlık (Anemi) Türleri Nelerdir?

• Kansızlık (Anemi) Belirtileri Nelerdir?

• Kansızlık İlerlemişse Ne Olur?

• Kansızlığa (Anemiye) Ne İyi Gelir?

• Kansızlık (Anemi) Nasıl Teşhis Edilir?

• Kansızlık (Anemi) Nasıl Tedavi Edilir?

• Kansızlık (Anemi) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

KANSIZLIK (ANEMİ) NEDİR?

Anemi, kanda sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin veya hemoglobin düzeylerinin normalden düşük olmasıyla ortaya çıkan bir sağlık problemidir. Bu durum, dokulara yeterli miktarda oksijenin taşınmasını engeller. Halsizlik, solgun bir cilt, nefes almada güçlük, baş dönmesi ve kalp çarpıntısı gibi belirtiler anemiyi düşündürür.

Özellikle kırmızı kan hücrelerinin üretimindeki eksiklikler ve önemli vitamin-mineral yetersizlikleri kansızlığa yol açar. Erkeklerde litrede 130 gram, kadınlarda 120 gram, bebeklerde 140 gramın altına düşen hemoglobin seviyesi kansızlık olarak kabul edilir.

Kadınlarda regl döneminde kaybedilen kan miktarının fazla olması, genç yaşta demir eksikliği anemisinin daha sık görülmesine neden olur. Kansızlık kimi zaman geçici olabileceği gibi, uzun süre devam ederek kronik hale de gelebilir. Bu durum çeşitli tedavi seçenekleri, ilaçlar ve beslenme düzenlemeleriyle kontrol altına alınabilir.

KANSIZLIK (ANEMİ) NEDEN ORTAYA ÇIKAR?

Aneminin başlıca dört nedeni vardır:

1. Kan kaybı

2. Kırmızı kan hücresi üretiminin azalması

3. Kırmızı kan hücrelerinin normalden hızlı yıkılması

4. Demir, B12 vitamini ve folik asit gibi yapı taşlarının yeterince alınamaması veya emilememesi

Kadınlarda özellikle adet kanamaları en önemli kan kaybı sebebidir. Bunun yanı sıra mide ve bağırsak kanamaları, pıhtılaşma sorunları da kansızlığa yol açabilir. Kırmızı kan hücrelerinin üretimi; kronik rahatsızlıklar, kemik iliği hastalıkları (ör. lösemi) veya kalıtsal bazı hastalıklardan etkilenebilir. Ayrıca bazı ilaçlar, otoimmün rahatsızlıklar, gebelik, bebeklik ve ileri yaş da risk faktörleri arasındadır.

Vücudun sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretebilmesi için demir ve B vitaminleri gereklidir. Özellikle demir, oksijen taşıyan hemoglobinin yapısında yer alır. Demir eksikliği olduğunda hemoglobin üretimi azalır ve oksijen taşınması kısıtlanır. Kadınlarda demir eksikliği anemisi erkeklere göre daha sık görülür. Fazla adet kanamaları ve beslenme yetersizlikleri genelde temel nedenlerdir.

KANSIZLIK (ANEMİ) TÜRLERİ NELERDİR?

Anemi, farklı özelliklerine göre şu dört temel grupta incelenir:

Aplastik Anemi
Kemik iliği fonksiyonlarının bozulması sonucu ortaya çıkar. Bağışıklık hücreleri, kemik iliğindeki kan üreten hücrelere zarar verir ve yeterli kan hücresi üretilemez. Bu durum sadece alyuvarları değil, diğer kan hücrelerini de etkiler.

Hemolitik Anemi
Bu tip kansızlıkta kırmızı kan hücreleri normal ömürlerinden daha erken parçalanır. Kemik iliği, hızlı yıkımı dengeleyebilecek hızda hücre üretemez. Çeşitli nedenleri vardır ve bağışıklık sisteminin kendi alyuvarlarını yok ettiği otoimmün hemolitik anemi de bu gruptadır.

Megaloblastik Anemi
DNA üretimindeki bozukluklar nedeniyle gelişir. Genelde B12 vitamini veya folik asit eksikliğine bağlıdır. Bu durumda az sayıda ama normalden daha iri alyuvarlar meydana gelir.

Pernisiyöz Anemi
Otoimmün bir hastalık olan pernisiyöz anemide, B12 vitamini eksikliği söz konusudur. Midedeki intrinsik faktör isimli protein B12 emilimini sağlar; ancak bu hastalıkta antikorlar bu süreci engeller.

KANSIZLIK (ANEMİ) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kırmızı kan hücrelerinin eksikliği ve hemoglobin düşüklüğü pek çok belirtiye yol açar. En sık görülen semptomlar:

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik

• Çabuk yorulma

• Nefes darlığı

• Baş dönmesi

• Ciltte solgunluk ve kuruluk

• El ve ayaklarda üşüme, karıncalanma

• Kalp çarpıntısı

• Baş ağrısı

• Saç dökülmesi

• Tırnakların kolay kırılması

• Uykuya dalmada güçlük

• Dilde yara ve iltihap

• Besin dışı maddeleri yeme isteği (pika)

• Dikkat dağınıklığı

• Sinirlilik ve huzursuzluk

• Cinsel istekte azalma

Organlara ulaşan oksijenin azalması zayıflık, enerji düşüklüğü ve yorgunluk yaratır.

Baş Ağrısı ve Baş Dönmesi
Yetersiz oksijen beyinde damar genişlemesine ve basınca yol açarak baş ağrısı ve dönmesine sebep olur.

Nefes Darlığı
Oksijen miktarı azaldığında nefes almak zorlaşır.

Kalp Çarpıntısı
Kalp oksijen ihtiyacını karşılamak için daha fazla çalışır, bu da hızlı atım ve göğüs ağrısı oluşturabilir.

Soluk Cilt
Kan akışı azaldığından ciltte belirgin solgunluk ortaya çıkar.

El-Ayaklarda Üşüme ve Karıncalanma
Kan dolaşımının zayıflaması ellerde ayaklarda soğukluk ve uyuşma yaratır.

Tırnak Kırılması
Demir eksikliğinde sık rastlanan bir bulgudur.

Konsantrasyon Kaybı ve Duygu Durum Bozuklukları
Özellikle demir eksikliğinde bilişsel performans ve ruh hali etkilenebilir.

KANSIZLIK İLERLEMİŞSE NE OLUR?

Anemi ilerlediğinde şunlar görülebilir:

• Buz, toprak gibi yenmeyen maddeleri yeme isteği

• Göz aklarının mavimsi renk alması

• Tırnakların kolay kırılması

• Ayağa kalkınca baş dönmesi

• Cildin belirgin şekilde solması

• Hafif aktivitelerde bile nefes darlığı

• Dil ve ağız yaraları

KANSIZLIĞA (ANEMİYE) NE İYİ GELİR?

Doğal besinler kansızlığı hafifletmeye yardımcı olur. Pekmez, tahin helvası, kuru meyveler (incir, üzüm), kırmızı et, sakatat (karaciğer, böbrek), kabuklu deniz ürünleri, tavuk kansızlığa iyi gelir. Dut, çilek, muz, kavun, portakal gibi meyveler de kan yapıcı etkidedir.

Beslenmeyle birlikte folik asit ve B12 vitamini seviyeleri düzenlenebilir. Gıda yoluyla yeterince alınamazsa doktor önerisiyle takviye kullanılabilir. Vegan ve vejetaryen bireylerin B12 ve demir desteğine ayrıca dikkat etmeleri gerekir.

KANSIZLIK (ANEMİ) NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Tanı, hekim muayenesi ve tam kan sayımı testiyle konur. Hemogram testi hemoglobin miktarını gösterir. Normalden düşük değerler anemi tanısı için yeterlidir. Gerekirse periferik yayma, idrar ve dışkı incelemesi, organ ultrasonları gibi ileri tetkikler yapılır.

KANSIZLIK (ANEMİ) NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tedavi altta yatan nedene göre değişir. Demir eksikliğinde demir takviyesi kullanılır. Kronik hastalık kaynaklı kansızlıklarda esas hastalık tedavi edilir. Şiddetli olgularda hastanede yatış ve kan nakli gerekebilir. Tedavi planı, hastanın yaşı, ek hastalıkları ve aneminin süresine göre belirlenir.

KANSIZLIK (ANEMİ) HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR

Kansızlık hangi belirtileri verir?
Sürekli halsizlik, baş ağrısı, nefes darlığı, kalp atım hızında artış, soluk cilt, el-ayakta soğukluk, baş dönmesi ve göğüs ağrısı sık rastlanan belirtilerdir.

Kansızlık ne zaman tehlikeli olur?
Şiddetli demir eksikliği, kalp yetmezliği veya çok hızlı kalp atışı gibi komplikasyonlara yol açarsa hayati risk taşır.

İleri kansızlık belirtileri nelerdir?
Göz akında mavimsi renk, buz yeme isteği, tırnak kırılması, ani baş dönmesi, soluk ten, dinlenirken dahi nefes zorluğu, ağız ve dil yaralarıdır.

Kansızlık yorgunluk yapar mı?
Evet, küçük eforlarda bile yorgunluk ve halsizlik yaşanır.

Kansızlık kilo kaybı yapar mı?
Oksijen taşınması azaldığı için metabolizma etkilenir, kilo kaybı veya kilo düzeninde sorun olabilir.

Çay kansızlığa sebep olur mu?
Çaydaki tanen, demirin emilimini ciddi oranda düşürür ve kansızlığa zemin hazırlar.

Kansızlık uyku bozukluğu yapar mı?
Uyku hali, halsizlik ve nefes darlığı sık görülen belirtiler arasındadır.

Kansızlık baş dönmesi yapar mı?
Baş dönmesi kansızlığın en yaygın işaretlerinden biridir.

Kansızlık çarpıntı yapar mı?
Kalp atış hızında artış, düzensizlik ve çarpıntı görülebilir.

Göz rengini değiştirir mi?
Göz beyazı maviye veya bazı tiplerde sarıya dönebilir.

Anemi nasıl saptanır?
Tam kan sayımı testiyle kırmızı kan hücreleri, hemoglobin düzeyi ölçülür ve anemi tespit edilir.

Neden oluşur?
En sık nedenler demir, folik asit, B12 eksikliği ve bazı ilaçlardır.

Kaynak ;Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.

B12 Vitamin Cesitleri icin TIKLA!